W ostatnich latach orzecznictwo sądów administracyjnych oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wyznaczyło nowe wytyczne dotyczące zasad, jakimi powinny kierować się organy podatkowe chcące udowodnić zaistnienie oszustwa podatkowego. Orzecznictwo zawiera również wytyczne dotyczące dokonywanej przez organy oceny dobrej wiary podatników. Co raz częściej sądy zwracają uwagę na konieczność rzetelnego i sprawiedliwego podejścia do każdego przypadku, z uwzględnieniem konkretnych okoliczności towarzyszących badanym zdarzeniom gospodarczym. Organy podatkowe nie mogą więc przerzucać na podatników odpowiedzialności za nieprawidłowości w działaniu kontrahentów bądź też podmiotów występujących na nieznanym podatnikom etapie obrotu. Organy są zobowiązane wykazać w sposób prawnie wymagany istnienie obiektywnych okoliczności prowadzących do wniosku, że podatnik dopuścił się oszustwa w zakresie VAT lub że wiedział, względnie powinien był wiedzieć, że transakcja mająca stanowić podstawę prawa do odliczenia podatku naliczonego wiązała się z oszustwem.
W dniu 21 grudnia 2023 r. wydany został wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu (I SA/Wr 630/22). Orzeczenie to zapadło w sprawie, w której organy podatkowe usiłowały wykazać nierzetelność i nieuczciwość podatnika VAT, uznając że jego działalność odbiegała od rynkowych standardów. W ocenie organów Podatnik był świadomym uczestnikiem oszustwa podatkowego w postaci „karuzeli podatkowej”, zaś niezgodną z prawem korzyścią podatnika była w ocenie organów marża uzyskana z tytułu sprzedaży towarów. Jednocześnie organy wywodziły o niedochowaniu przez podatnika należytej staranności przy weryfikacji swojego dostawcy. Argumentacja w kontekście dobrej wiary podatnika była zatem nielogiczna i wewnętrznie sprzeczna. Bez wątpienia podatnik nie mógł być bowiem jednocześnie świadomy oszustwa oraz niestarannie zweryfikować swojego dostawcę, działając przy tym w niewiedzy odnośnie nielegalnego procederu.
W kontekście omawianego zagadnienia warto zwrócić również uwagę na prawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia z dnia 25 sierpnia 2021 r., o sygn. akt I SA/Łd 279/21. WSA w Łodzi uznał w przywołanej sprawie, że organy podatkowe nie wykazały, by miało miejsce oszustwo karuzelowe. Organy nie wykazały też, że skarżąca wiedziała lub powinna była wiedzieć, że bierze udział w oszukańczym procederze. Zdaniem Sądu, przedstawione w tym zakresie argumenty organów były niespójne, powierzchowne i konstruowane na wyrost; w celu udowodnienia przyjętego z góry założenia, że skarżąca jest nierzetelnym podatnikiem.
Tematyka związana z VAT i należytą starannością stała się także przedmiotem licznych orzeczeń TSUE. Niezwykle wartościowy dla podatników wyrok zapadł w dniu 11 stycznia 2024 r. (w sprawie C-537/22). Zdaniem TSUE, jeśli organy podatkowe zamierzają odmówić podatnikowi prawa do odliczenia VAT, muszą wykazać – w sposób prawnie wymagany, zgodnie z zasadami dowodowymi przewidzianymi w prawie krajowym i bez uszczerbku dla skuteczności prawa Unii – zarówno obiektywne okoliczności wykazujące istnienie oszustwa w zakresie VAT, jak i te, które wykazują, że podatnik dopuścił się tego oszustwa lub że wiedział, względnie powinien był wiedzieć, iż nabycie towarów lub usług powoływane na poparcie tego prawa wiązało się z rzeczonym oszustwem. Mówiąc prościej, najpierw należy udowodnić zaistnienie oszustwa (najczęściej dokonanego na innym etapie obrotu niż kontrolowane transakcje). Następnie, dopiero jeśli został spełniony powyższy warunek, należy udowodnić, że podatnik wiedział o nierzetelności postępowania innych podmiotów (tzn. że był świadomym uczestnikiem procederu, albo że nie dochował należytej staranności przy weryfikacji rzetelności swojego kontrahenta). Oczywiście należy przypomnieć, że jeśli podatnik nie dochował należytej staranności, to nie mógł być jednocześnie świadomy oszustwa.
𝗜 𝗧𝗘𝗥𝗔𝗭 𝗪𝗔𝗭̇𝗡𝗘:
Przywołane wyroki zapadły na przełomie 2023 i 2024 r. To nie są jedynie jedne z kolejnych podobnych orzeczeń. 𝗧𝗼 𝘄𝘆𝗿𝗼𝗸𝗶 𝗯𝗮𝗿𝗱𝘇𝗼 𝘄𝗮𝘇̇𝗻𝗲, 𝘇𝗮𝘄𝗶𝗲𝗿𝗮𝗷𝗮̨𝗰𝗲 𝗸𝗼𝗻𝗸𝗿𝗲𝘁𝗻𝗲, 𝗺𝗼𝗰𝗻𝗲 𝗽𝗼𝗴𝗹𝗮̨𝗱𝘆 𝘀𝗮̨𝗱𝗼́𝘄 𝗻𝗮 𝘁𝗲𝗺𝗮𝘁 𝗳𝘂𝗻𝗱𝗮𝗺𝗲𝗻𝘁𝗮𝗹𝗻𝘆𝗰𝗵 𝘇𝗮𝗴𝗮𝗱𝗻𝗶𝗲𝗻́ 𝗶 𝗿𝗲𝗴𝘂ł 𝗽𝗿𝗮𝘄𝗮 𝗽𝗼𝗱𝗮𝘁𝗸𝗼𝘄𝗲𝗴𝗼. 𝗡𝗶𝗲 𝗯𝗿𝗮𝗸𝘂𝗷𝗲 𝘄 𝗻𝗶𝗰𝗵 𝘁𝗮𝗸𝘇̇𝗲 𝗸𝗿𝘆𝘁𝘆𝗸𝗶 𝗱𝗹𝗮 𝗯𝗲𝘇𝗽𝗿𝗮𝘄𝗻𝗲𝗴𝗼 𝗱𝘇𝗶𝗮ł𝗮𝗻𝗶𝗮 𝗼𝗿𝗴𝗮𝗻𝗼́𝘄 𝗽𝗼𝗱𝗮𝘁𝗸𝗼𝘄𝘆𝗰𝗵. ⛔
Zainteresowanym tematyką oszustw w #VAT oraz zagadnieniami takimi, jak dobra wiara podatnika, należyta staranność, prawo do odliczenia #VAT oraz opodatkowanie #WDT, proponuję dzisiaj niedługą lekturę tekstu opublikowanego na łamach najnowszego Biuletynu Instytut Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy sp. z o.o.
Znajdziecie tam wiele ciekawych pozycji, a w moim tekście, m. in.:
⭐ omówienie standardów dobrej wiary podatników według najnowszego orzecznictwa TSUE oraz krajowych sądów administracyjnych,
⭐ omówienie obowiązków organów podatkowych w kontekście wykazania oszustwa oraz badania dobrej wiary kontrolowanego podatnika,
⭐ implikacje wskazanych poglądów judykatury dla praktyki podatkowej.
