W dzisiejszym wpisie krótki komentarz do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) z 2 lipca 2025 r. (I FSK 655/22).
W wyroku tym NSA przypomniał, że: „Nie jest rolą sądu administracyjnego, ani organu ocena prawidłowości procesowych czynności prokuratora w toku postępowania karnego w aspekcie zgodności działań z przepisami kodeksu postępowania karnego. Istotne jest to czy wszczęto postępowanie karne skarbowe w stosunku do podatnika o podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia, które wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania”.
🧩 Kontekst: instrumentalne wszczynanie KKS
Linia orzecznicza NSA od lat wskazuje, że samo wszczęcie postępowania karnego skarbowego może skutkować zawieszeniem biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Ale co, jeśli postępowanie KKS zostało wszczęte w sposób czysto instrumentalny, tylko po to, by wydłużyć okres, w którym fiskus może działać?
W praktyce coraz częściej obserwuję dwutorowe działania organów podatkowych, które:
- w postępowaniu podatkowym zarzucają podatnikowi brak dochowania należytej staranności (a zatem podatnik nie jest uznawany za podmiot świadomy zidentyfikowanego oszustwa popełnionego bez jego aktywnego udziału),
- równolegle – na podstawie tych samych akt – zawiadamiają prokuratora o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa skarbowego (które jednak wymaga przypisania winy umyślnej – świadomości oszustwa).
Następnie prokurator, opierając się wyłącznie na dokumentacji organu podatkowego, wszczyna postępowanie karne skarbowe. Od tego momentu bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony i to bez względu na to, czy owa „wina” faktycznie się ziściła lub w ogóle została w sprawie podatkowej wykazana (często nawet ją literalnie wykluczono – np. w protokole kontroli, czy decyzji podatkowej).
⚖️ Co powiedział NSA?
NSA stwierdził wprost, że nie bada, czy prokurator miał podstawy do wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Nie jest zadaniem sądu administracyjnego ani ocena zasadności wszczęcia postępowania karnego, ani analiza procesowych przesłanek jego legalności. W takiej sytuacji liczy się tylko, czy postępowanie zostało formalnie wszczęte w związku z podejrzeniem przestępstwa mającego związek z niewykonaniem zobowiązania.
🎭 Subtelna różnica – wielkie konsekwencje
W praktyce oznacza to, że:
- organy podatkowe mogą w sposób pozornie niesprzeczny z prawem inicjować działania prowadzące do zawieszenia przedawnienia, mimo że brak jest realnych przesłanek do przypisania winy umyślnej po stronie podatnika (czego organy zdają się mieć świadomość z uwagi na brzmienie rozstrzygnięć w sprawie podatkowej),
Pisałem o tym w Dziennik Gazeta Prawna; można przeczytać pod linkiem: https://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/9841269,skarbowka-siega-teraz-po-inne-sposoby-na-to-zeby-nie-dopuscic-do-prze.html
- prokurator, bazując wyłącznie na materiałach zebranych przez organ podatkowy, legitymizuje całość procedury (w jednej ze spraw, którą prowadzę, podatnik stoi na stanowisku, że prokurator został wprowadzony przez organ w błąd),
- Sąd administracyjny nie może już ocenić, czy nie doszło do nadużycia instytucji, o której mowa w art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej.
🛠️ Co dalej? Czas na zmiany legislacyjne
Opisana sytuacja ujawnia moim zdaniem realną lukę systemową, która może być wykorzystywana instrumentalnie. Pod pozorem wszczęcia postępowania KKS dochodzi do zawieszenia biegu przedawnienia bez realnej kontroli nad zasadnością takich działań. Efektem może być osłabienie zaufania do państwa prawa i przewlekłość postępowań; inicjowanych nierzadko – konsekwentnie i pomimo uchwały NSA I FPS 1/21 – wyłącznie w celu niedopuszczenia do przedawnienia zobowiązania podatkowego.
Ustawodawca – w świetle rosnącej liczby takich przypadków – powinien poważnie rozważyć ograniczenie automatyzmu zawieszenia biegu przedawnienia tylko do sytuacji, gdy zawiadomienie organu podatkowego oparte jest na umyślnym działaniu podatnika i odpowiednio wykazane przy pomocy akt sprawy podatkowej.
***
➡️ Czy Ty też widzisz rosnącą instrumentalizację postępowań karnych skarbowych? Podziel się swoim doświadczeniem, ponieważ temat ten zasługuje na szerszą dyskusję. A może doświadczyłeś podobnej sytuacji? Jeśli potrzebujesz pomocy, chętnie pomogę!
#TaxFighter #KKS #dowody #należytastaranność #oszustwo #prokurator #podatki #doradcapodatkowy #radcaprawny #JS
